Wat is het ECT (Energy Charter Treaty)?

Het Energy Charter Treaty (ECT) is een internationaal investeringsverdrag waar verschillende landen uit Europa en Azië zijn aangesloten. Het verdrag is oorspronkelijk opgesteld om bedrijven bescherming te bieden voor hun investeringen in deze landen. In het verdrag staan vage termen, zoals dat buitenlandse bedrijven “eerlijk” en “rechtvaardig” moeten worden behandeld door staten. Dit kan erg breed geïnterpreteerd worden, waardoorbedrijven en hun advocaten vaak claimen dat ze oneerlijk behandeld worden en dat landenhet ECT hebben geschonden. 

Door het ECT kunnen bedrijven landen aanklagen wanneer hun inkomsten worden bedreigd door overheidsbeleid of nieuwe wetgeving. Dit kan zelfs gebeuren bij beleid voor groene transities of het beschermen van inwoners, zoals bij het stoppen van de gaswinning door de NAM in Groningen. Een bedrijf kan hierbij enorme bedragen aan compensatie eisen. Dit komt doordat er een ISDS in het verdrag verwerkt is, een mechanisme dat het mogelijk maakt voor bedrijven om landen aan te klagen via arbitrage.

Het ECT wordt wereldwijd gebruikt voor arbitragezaken. Bijvoorbeeld in Italië: het land werd aangeklaagd door het fossiele bedrijf Rockhopper toen het weigerde hen toestemming te geven om in de Adriatische zee naar olie te boren, een maatregel die was genomen om het gebied tegen vervuiling te beschermen. Het bedrijf eiste hiervoor zo’n $350 aan compensatie. Dit is zo’n 5 keer zo veel als wat Rockhopper in het project had geïnvesteerd. Dat is mogelijk omdatbedrijven niet alleen compensatie mogen eisen voor het geld dat ze in een project hebbengeïnvesteerd, maar ook voor de winst die ze verwachtten te maken met het project. Bedrijven willen dus compensatie voor het geld dat ze hadden kunnen verdienen als ze hun gang hadden mogen gaan met hun (vaak vervuilende en/of voor lokale bewoners schadelijke) projecten.

Wil je meer weten over het ECT? Op de website https://energy-charter-dirty-secrets.org/ kun je alles lezen over wat er mis is met dit verdrag.

Welke rol speelt het ECT in de zaak over Gronings gas?

1 van de 4 arbitragezaken over Gronings gas tegen de Nederlandse staat is gestart door ExxonMobil en is op basis van het Energy Charter Treaty. ExxonMobil beschuldigt in deze zaak Nederland dat het het ECT zou hebben geschonden. Nederland is in 2023 uit het ECT gestapt, maar ExxonMobil kan dankzij een zombieclausule alsnog de Nederlandse staat aanklagen.

ExxonMobil is een Amerikaans bedrijf, en de VS zijn geen deel van het ECT, daarom klaagt ExxonMobil Nederland aan vanuit ExxonMobil Petroleum & Chemical BV, een dochterbedrijf dat gevestigd is in België. Hoewel ExxonMobil België helemaal geen rol heeft gehad in de gaswinning in Groningen, klaagt het toch de Nederlandse staat aan door te beweren dat het als aandeelhouder van ExxonMobil een indirecte investeerder is, en dus recht heeft om Nederland aan te klagen.

Wat ExxonMobil hier doet wordt ook wel “treaty shopping” genoemd. Dit is een truc voor grote bedrijven als ze gebruik willen maken van een handelsverdrag waar het land waar ze oorspronkelijk vandaan komen niet bij hoort: ze gebruiken een vestiging in een land dat er wél bij hoort. Treaty shopping komt veel voor in het ECT, omdat het ECT een heel ruime definitie heeft van wat geldt als een investeerder. Zo kan bijvoorbeeld ExxonMobil België aanspraak maken op het ECT als investeerder in Gronings gas, ook als het in feite helemaal geen rol heeft gehad in de gaswinning in Groningen.

Maar er is nog meer: deze arbitragezaak mag eigenlijk helemaal niet volgens het Europees recht. Volgens Europees recht moeten geschillen tussen Europese landen in een Europese rechtbank worden beslecht, en niet via arbitrage.