EU Raw Material Week

Van maandag 13 november tot en met vrijdag 17 november vond de EU Critical Raw Material Week (CRM week) plaats in Brussel. Tegelijkertijd presenteerde de EU een eerste akkoord over de Critical Raw Material Act, een wet waarmee de Europese Unie de toevoer van grondstoffen noodzakelijk voor de energietransitie wil zekerstellen. Hoewel Handelanders! de energietransitie toejuicht, brengt de winning van grondstoffen veel nieuwe problemen met zich mee. Handelanders! bezocht daarom de CRM week en organiseerde samen met andere maatschappelijke organisaties bijeenkomsten parallel aan de CRM week. De organisaties lieten daar hun licht schijnen op hoe een eerlijke en duurzame handel in grondstoffen eruit moet zien.

Strategic Partnerships

Verschillende maatschappelijke organisaties organiseerden een bijeenkomst over Strategic Partnerships. Strategic Partnerships zijn een centraal onderdeel van de CRM-act. De Europese Commissie stelt dat ze deze vorm van samenwerking aangaat met landen om een duurzame, eerlijke handelsrelatie te creëren waarbij de EU landen helpt economische waarde te creëren die groter is dan slechts het exporteren van grondstoffen. Hoewel het streven door Handelanders! ondersteund wordt, is nog veel onduidelijk over wat strategic partnerships in de praktijk betekenen.

Een van de aanwezige organisaties bij de bijeenkomst was AFRE Watch, een Afrikaanse organisatie die zich inzet voor goed beheer van grondstoffen waarbij de lokale bevolking profiteert van de opbrengsten. Volgens AFRE Watch vragen Afrikaanse landen al lang om een economische relatie waarbij ze niet alleen grondstoffen exporteren, maar ook een deel van het productieproces in de exporterende landen plaatsvindt. Het huidige model biedt volgens de organisatie geen kansen aan Afrikaanse landen om zich te ontwikkelen.

De EU zegt dit te willen ondersteunen door middel van Strategic Partnerships, maar AFRE Watch is hier sceptisch over. Volgens AFRE Watch is de EU weinig transparant is over wat het partnerschap in de praktijk zal betekenen en of de EU daadwerkelijk een betere handelspartner zal zijn dan een land als China.

Ook SOMO, één van de leden van Handelanders!, vroeg zich tijdens de bijeenkomst af wat de praktijk van de beloftes van de EU zal zijn. Zo wees SOMO erop dat het doel om lokale waarde te creëren niet overeenkomt met het doel om meer grondstoffen in de EU te verwerken, een centraal onderdeel van de CRM-act. Ook sluit de EU handelsverdragen die de ontwikkeling van een nationale industrie voor ontwikkelingslanden juist in de weg staan. Overheden in ontwikkelingslanden willen vaak een grotere betrokkenheid van de staat in de economie, maar handelsverdragen met de EU zorgen ervoor dat er geen eisen gesteld kunnen worden wat betreft lokaal personeel werkzaam in de sector, knowledge sharing niet mogelijk is en double pricing niet mag.  

Corruptie

Ngo’s organiseerden ook een evenement over corruptie. Corruptie is een van de grootste risicofactoren in de mijnsector. Jimmy Kandé, oprichter van de Congolese anti-corruptie groep Congo n’est pas à vendre, sprak tijdens de CRM week over de ontwrichtende gevolgen van corruptie in zijn land. Volgens Kandé zorgt corruptie ervoor dat de Congolese bevolking nauwelijks profiteert van de grondstoffen die in het land aanwezig zijn. Kandé hekelt het gebrekkige optreden van overheden op dit thema.

Als voorbeeld neemt Kandé de Israelische zakenman Dan Gertler. Van Gertler is bekend dat hij Congolese functionarissen omkocht. Volgens onderzoek van Kandé heeft Congo zo’n 2 miljard dollar misgelopen dankzij Gertler’s deals. De VS voerde sancties in tegen Gertler maar die weet hij grotendeels te ontlopen. Volgens Kandé is het eerder regel dan uitzondering dat zakenmensen wegkomen met corruptie. De echte politieke wil ontbreekt vaak om het probleem aan te pakken.

De ngo Global Witness was ook aanwezig tijdens de bijeenkomst. Global Witness publiceerde onlangs een rapport publiceerde waaruit blijkt hoe endemisch corruptie in de Afrikaanse mijnsector is. Bij mijnbouwproject in Congo vond Global Witness bewijs voor het wegsluizen van miljoenen aan tussenpersonen verbonden aan voormalig president Kabila. Ook contacten van de huidige president Felix Tshisekedi ontvingen illegaal geld.

Ook in de EU lijkt de echte wil om het probleem aan te pakken te ontbreken. Zo was de Congolese minister Vital Kamerhe, in de DRC veroordeeld tot twintig jaar dwangarbeid voor corruptie, een van de sprekers tijdens het EU-Afrika event van de CRM week, georganiseerd door de Europese Unie. Ook liet een afgevaardigde van de Commissie weten dat corruptie, anders dan bijvoorbeeld milieuwetgeving, nog niet goed op de radar staat binnen de commissie. Handelanders! prijst de Commissie voor haar eerlijkheid, maar roept op om met serieuze maatregelen te komen om dit probleem aan te pakken.

Grondstofafhankelijkheid

De winning van grondstoffen benodigd voor de energietransitie gaat, paradoxaal genoeg, vaak gepaard met veel milieuvervuiling. Ook zijn voorraden niet oneindig. Onder leiding van het Europees Milieubureau organiseerden maatschappelijke organisaties een bijeenkomst om de problemen rondom de levering van grondstoffen te bespreken, specifiek de leveringsketen van koper.

Koper is een cruciaal materiaal voor de energietransitie. Koper zit in batterijen, het elektriciteitsnet en elektrische auto’s. Met de energietransitie zal ook de vraag naar koper sterk stijgen. Volgens Diego Marin, lid van het Europees Milieubureau, zal dit tot tekorten leidden, waarschijnlijk al zo vroeg als 2026.

Daarnaast gaat de winning van koper gepaard met veel milieuvervuiling. Momenteel is koperwinning al verantwoordelijk voor 0,2% van de wereldwijde CO2 uitstoot. Met de toenemende vraag naar koper zal de uitstoot verder stijgen. Ook leidt het mijnen van koper tot veel milieuproblemen in de directe omgeving van de mijnen, zoals biodiversiteitsverlies en watervervuiling.

Het mijnen van materialen gebeurt vaak op het land van inheemse volkeren. Van alle materialen benodigd voor de energietransitie bevindt 50% zich op inheemse gronden. Zo zijn er plannen om in Noord-Zweden een kopermijn te openen op land waar de Samigemeenschap woont. Hun levenswijze wordt ernstig bedreigd door de geplande mijn, doordat de migratie van rendieren dusdanig wordt verstoord dat het niet mogelijk is hier nog van te leven.

Vanwege de grote problemen die gepaard gaan met de winning van grondstoffen roept Marin op om het gebruik van grondstoffen te verminderen. Volgens Marin moeten Europese landen niet alleen hun co2 voetafdruk verminderen maar ook de hoeveelheid grondstoffen die ze in hun economie gebruiken. Marin stelt een grondstoffenreductiedoelstelling van 60 tot 70 procent voor om binnen de grenzen van de planeet te blijven. Dit kan bereikt worden door recycling, productie eisen aan producten te stellen, een materiaal paspoort om het gebruik van materialen in de productiesector in de gaten te houden en het gebruik van wegwerpproducten te verbieden.